Türkçe ve edebiyat alanında sık sık karşılaşılan tanımlama, günlük yaşamda da kullanılır. Peki, tanımlama nedir? Tanımlama ne demek? Bu soruların cevaplarını ve tanımlama örnekleri ile ilgili detayları yazımızın devamında bulabilirsiniz.
Tanımlama Nedir?
Herhangi bir canlının, nesnenin, soyut bir varlığın ya da kavramın özelliklerini sıralayarak tanıtılmasına, tanımlama denir. Tanımlama, “Bu nedir?” sorusunun cevabıdır. Duyduğunuz ya da okuduğunuz bir cümle/ifade, “Bu nedir?” sorusuna cevap veriyorsa, o cümle bir tanımlamadır.
Tanımlama cümlesiyle hedeflenen, dinleyici ya da okuyucuların hedef kavramı daha iyi anlamasıdır. Böylece ilgili kavram, okuyucuların kafasında canlanır.
İpucu : Yukarıda genel anlamdaki tanımlamanın ne olduğundan bahsedilmiştir. Ancak söz konusu kavramın sık sık edebiyat ve Türkçe alanlarında yer aldığı unutulmamalıdır. Dolayısıyla da bahsedilen derslerdeki anlamına ve özelliklerine de değinilmesi gerekir. Tanımlama; genellikle paragrafların giriş kısmında yer alan bir kavramdır. Gelişme ve sonuç bölümlerinde ise nadiren yer alır veya daha önce yapılan tanımlama, buralarda tekrarlanır.
Tanımlama Özellikleri Nelerdir?
Bir ifade veya cümlenin tanımlama olup olmadığını anlamak için “Bu nedir?” sorusunu sormak çoğu zaman yeterlidir. Eğer o cümle, bu soruya tam olarak cevap veriyorsa, söz konusu cümlenin tanımlama olduğu söylenebilir. Bunun dışında tanımlamanın bazı özellikleri de vardır. Bunları şu şekilde sıralamak mümkündür:
- Tamamen tarafsızdır.
- Açık, net ve herhangi bir şüphe bırakmayan ifadelerdir.
- Kullanılan metinlerde genellikle düşünce geliştirme gibi bir rolü vardır.
- Genellikle tek bir cümleden oluşur. Ancak nadiren de olsa, birden fazla cümlenin bir araya gelmesi ile oluşması mümkündür.
- Bir kavram hakkında başlangıçta bilinmesi gereken bütün özellikleri ve bilgileri içerir.
Bunların haricinde farklı özellikleri de vardır. Fakat bunların herkes tarafından kabul edilen özellikler olduğu bilinmelidir.
Tanımlama Ne Demek?
Tanımlama ne demek denildiğinde, cevap olarak yine yukarıdaki bilgilere başvurulabilir. Ancak burada biraz daha farklı hususlara değinmekte fayda vardır. Tanımlama nedir denildiğinde, akla gelen cevaplardan birisi de “herkes tarafından kabul edilen” özellikler ve nitelikler üzerinden tarif etmek şeklindedir. Buradaki herkes tarafından kabul edilme durumu, bazen geçerli olmayabilir.
Edebi metinlerde ya da günlük yaşamda karşılaştığınız konuşmalar, sıklıkla tanımlamalara denk gelirsiniz. Bunların bir kısmı, herkes tarafından kabul edilen türdendir ve bunlara nesnel tanımlama denir. Örneğin; hücre, insan vücudunun en küçük yapı taşıdır. Buradaki ifadeler herkes tarafından kabul edilir. Ancak bazı tanımlamalar, herkes tarafından kabul edilmeyebilir. Bunlara ise nesnel tanımlama denir. Örneğin; hayat, zorluklarla baş edebilme sanatıdır.
Tanımlama Örnekleri
Tanımlama örnekleri ile bu kavram çok daha net anlaşılacaktır. Aşağıda farklı cümleler ve bunların birer tanımlama olup olmadığına dair detaylar yer almaktadır.
Haberci, önüne gelen bilgileri bir süzgeçten geçirdikten sonra haberleştirmelidir.
Buradaki cümleye “Nedir?” sorusunu sorduğumuzda, herhangi bir yanıt alamıyoruz. Cümlede, habercilerde olması gereken bir özellikten bahsedilmiş olmasına rağmen, herhangi bir tanımlama yapılmamıştır. Ancak cümle şu şekilde olsaydı; “Önüne gelen bilgileri bir süzgeçten geçirerek haberleştiren kişiye, haberci denir” o zaman durum değişirdi. Bu cümleye “Nedir?” sorusunu sorduğunuzda bir cevap alabiliyorsunuz. Dolayısıyla da ikinci cümle, bir tanımlamadır.
- Okul, insanlara eğitim ve öğretim vererek onları hayata hazırlayan kurumdur.
- Bilinçaltında bulunan ve geçmiş yaşantılardan kaynaklanan tecrübelerden tedirginliğe neden olanlara fobi denir.
- Toprak, hava, su ve diğer alanlarda yaşayan, çıplak gözle görülmeyen, faydalı ve zararlı türleri olan basit yapılı canlılara bakteri denir.
- Çiçek; renkli ve kokulu yapısı ile insanları mutlu eden çok özel bir bitkidir.
Buradaki örneklerin tamamı bir tanımlamadır.