Paradoks nedir sorusuna olabildiğince açık ve net bir açıklamada bulunmak istiyoruz. Kişiye göre doğru olarak kabul edilen her ifade aynı zamanda sezgilere bağlı olarak çelişkiye düşme durumu olarak adlandırılmaktadır. Kişilere bu tür çelişkili durumların verilmesi durumunda beyin egzersizleri yaparak zihni açtıkları, geliştirdikleri gözlemlenmiştir. Oldukça ilginç ve şaşırtıcı bir durum olduğunu, genel olarak öğretici amaç ile kullanıldığını söyleyebiliriz. Dışarıdan bakıldığında çok mantıksız olarak görülen ama iç dünyasına girildiğinde mantıklı olduğu görülen önermeler bu alanın pir parçası olmaktadır. Paradoks üzerine çalışma yapabilmek için elimizde 2 adet doğru ya da 2 adet yanlış ifadenin bulunması gerekmektedir.
Sokrates, Paradoks durumunu özetleyen oldukça güzel bir cümle kurmuştur. Tarihi kayıtlara geçen bilgilere göre Atina’lı Sokrates “Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğim” diyerek aslında kendisi ile çelişkilendiğini göstermiştir. Bu konuyu anlayabilmeniz için konumuzun devamında Paradoks örnekleri paylaşımında bulunacağımızı ve örneklerin ciddi olarak düşünme gerektirdiğini aksi halde beyinleri yaktıklarını belirtmek istiyoruz. İşte o beyin yakan örneklerden birkaçı…
Parados Örnekleri
Paradoks örnekleri kısmına geçiş yaptığımıza göre konuyu biraz daha hararetlendirelim.
– Aşağıda yer alan cümle doğru olarak ifade edilmiştir.
– Yukarıdaki cümle bütünü ile yanlıştır.
Sence bu maddelerden hangisi doğrudur? Yukarıda da belirttiğimiz üzere paradoks insanlardaki zihinsel gelişimin ön plana çıkmasına olanak sağlamaktadır. Daha açıklayıcı bir örnekten bahsecek olursak;
- Epimenides adındaki Giritli bir filozof, Tüm Giritliler Yalancıdır ifadesi kullanarak tarihe geçecek bir paradoksa imza atmıştır. Burada incelenmesi gereken noktalara bakacak olursak;
- Epimenides ifadesindeki gibi Tüm Giritliler Yalancıdır önermesi doğru olarak görülürse kendisinin de bir yalancı olması gerekmektedir. Bu bağlamda tüm Giritliler yalancıdır ifadesinin de aslında doğru olmadığı ve bir yalan olduğu görülmektedir. Buradaki önerme aslında hem doğru hem de yanlış olarak görülmektedir.
- Eğer dediği gibi Tüm Giritliler yalancıdır ifadesi doğru olarak değil de yanlış olarak kabul edersek aslında Epimenides’in aslında doğruyu söylediğini kabul etmek gerekmekte. BU durumda önermenin doğru olduğunu göreceğiz. Burada da bir çelişki durumunun meydana geldiğini görmekteyiz.
Bu gibi durumlarda doğru ifadeye ulaşmak yerine her iki çelişkinin de meydana getirdiği ifadelere bakmak gerektiğini söyleyebiliriz.
Kısa Paradoks Örnekleri
Arrow Paradoksu : Tamamen demokratik bir oylama sadece pratikte değil teoride de mümkün değildir.
En çok duyulan paradokslardan biriside, yumurta mı tavuktan çıkar, yoksa tavuk mu yumurtadan? sorusudur.
Yalancı Paradoksu : “Şimdi yalan söylüyorum.” Bu cümledeki önermeyi doğru olduğunu varsayalım. Öyleyse yalan söylüyorum. Ancak önermenin doğru olduğunu varsaymıştık öyleyse çelişkiye düştük. Bu önermenin yalan olduğunu varsayalım. O zaman bu cümle doğru olmalıdır. Yine bir çelişki.
Paradoks konusunu anlattıktan sonra, yukarıda sizlere kısa paradoks örnekleride vererek daha iyi anlamanıza yardımcı olmaya çalıştık. İlerleyen zamanlarda kısa paradoks örnekleri kısmı güncellenecektir. Sizde yorum kısmından bildiğiniz paradoksları bizimle yorum kısmından paylaşabilirsiniz.